KW48: een tandje bij steken

regelmatig post ik kunst- en cultuurweetjes. Heb je zelf ergens iets leuks gezien, laat het weten. Wie weet komt jouw cultuurweetje dan op de blog 🙂

Portretten, het is een specialiteit op zich maar wat valt u op in onderstaande portretten? Er is iets wat ze allemaal gezamenlijk hebben…

Geen van de portretten heeft iemand die echt lacht, althans zeker niet met de tanden bloot. Neen, ook niet de Mona Lisa of de portretten van Van Eyck tot Rafael of Rembrandt lachen niet. Maar waarom niet? En waarom is dat vandaag wel het geval?

Natuurlijk was de tandhygiëne tot voor kort niet om over naar huis te schrijven. Gebrek aan tandpasta, tandenborstels, degelijke geneeskunde bracht mensen er toe niet zo’n fraai gebit te hebben. Op zich was het “plomberen” van tanden iets wat pas veel later werd gedaan. Een tand met een gat, daar was maar 1 optie voor: laten trekken op de markt.

Toch waren er de schilderijen van Frans Hals…En daar wordt wel gelachen. Figuren van een laag allooi die mochten wel de tanden bloot lachen. Hun (slecht) gebit werd dan ook graag extra in de verf gezet om hun status (waarmee je je niet wil vereenzelvigen) te benadrukken.

Geen glimlach had dus niet alleen te maken met gebrek aan hygiëne maar ook met status. Van de middeleeuwen tot de 18e eeuw en zeker in de periode van de Vlaamse Primitieven en daarna de Renaissance was “controle” over de natuur (lees: over uw eigen handelingen) een must. Tegelijk weten we dat in die tijden de invloeden van het katholieke geloof nogal drastisch waren. Moet nu lukken dat dat katholiek geloof de mond als de uitlaatklep van de ziel beschouwt en dus kon je maar beter je mond houden als je later naar de hemel wou. Al kan je die lijn ook wel doortrekken naar de Maya’s, de Egyptenaren, de Etrusken, zelfs Boeddha, iedereen houdt de lippen stevig op elkaar.

In een portret uw tanden tonen kon ook al eens aanzien worden als een daad van agressie. Of bent u niet tot op de tanden gewapend misschien? AHA! Zie je wel. Nu sta je met je mond vol tanden.

De vraag is nu wanneer werden de mensen wat loslippiger? Wel, in de 2e helft van de 18e eeuw schildert Elisabeth Vigée-Lebrun ook portretten maar deze zijn “een beetje anders”.

Elisabeth is gerenommeerd portrettiste en heeft zelfs portretten van Marie-Antoinette geschilderd (ja, die verloor later niet alleen haar tanden maar ook haar hoofd). En als het in Parijs regent…dan regent het overal. De “nieuwe stijl” met lachende (open) mond is hip en wordt snel over genomen door alle portrettisten. Maar dat er ineens breed gelachen werd, lach…euh..lag niet alleen aan Elisabeth. een nieuwe wetenschap kende het diglacht.  Pierre Fauchard schreef, terwijl Elisabeth schilderde, een hele handleiding over hoe tanden onderhouden, genezen, herstellen etc etc. Pierre Fauchard wordt dan ook aanzien als de grondlegger van de tandheelkunde.

Dus conclusie: (echt) lachen voor een portret dat doen we nog maar ongeveer 250jaar en tanden herstellen ook (tenminste als het gat in uw tand niet groter is dan een stuk van 2euro…of was dat een andere reclame?)

noot:

Fauchard was ook een soort hellebaard. Niet Pierre, gewoon het woord “fauchard” 🙂

Een dief wordt in het Frans ook wel eens un fauchard genoemd.

Er is ook een museum van de lach (musée du sourire) op het internet.

bron: ARTE TV – Gymnastique, onderstaande tekening Boerke door Pieter De Poortere