1 jaar

1 jaar geleden ging ik de Toren van Babel afleveren bij de koper van dit werk. Ik beloofde dat – eens corona achter de rug – ik zou terug komen voor een persoonlijke uitleg in alle veilige omstandigheden. Tot vandaag heb ik die persoonlijke uitleg nog niet kunnen geven. Ik stuurde een mailtje om te laten weten dat ik die belofte nog niet vergeten ben maar dat we nog even geduld moeten hebben.

En toen kreeg ik dit prachtige antwoord…

Hey Max,

Is het ondertussen al 1 jaar,

Tijd vliegt
Leven vertraagt
Kunst vergaat
niet als je ontdekt
Hoe mooi elk detail
Is uitgewerkt
Dus nog steeds gelukkig
Te mogen kijken
naar jouw creatie
Geboetseerd
Met Bloed, zweet en tranen
Elke dag opnieuw
Leven vertraagt
Door kunst
Met een gelaat.

Ps: bedankt voor de kijktip.
Wat mij betreft: INDRUKwekkend

Mvg, F.

Wil je graag het hele verhaal rond de tekening van deze toren en de massa’s vele details (her)lezen? Klik dan op deze link.

Toren van Babel: het geheim van de meester

regelmatig post ik kunst- en cultuurweetjes. Heb je zelf ergens iets leuks gezien, laat het weten. Wie weet komt jouw cultuurweetje dan op de blog 🙂

Ergens in november 2017 begon ik aan een kopie van de (grote) Toren van Babel door Pieter Bruegel de oude (origineel: Boijmans – Van Beuningen) . Het kleinere broertje van de versie van het grote schilderij dat in Wenen hangt. Ik blogde er over tot februari 2019. Daarna volgden nog een paar blogs over het vervolgluik van de toren en wedstrijden/expo’s van de Toren en zijn moderne versie. Er waren ook nog de blogs rond de kopie van tekening (niet de ets – ik zeg het nog maar eens – ) van Kermis in Hoboken door Bruegel met vooral grappige verhalen en het grote mysterie rond het vaandel van de herberg.

Kortom veel leesvoer voor wie houdt van Bruegel of/en van de Vlaamse schilders. In het lopende seizoen van de NPO-reeks “Het geheim van de meester” werd nu toch ook wel een kopie van de Toren van Babel gemaakt zeker! Althans, dat was het doel. Want in “Het geheim van de meester” leggen de makers van het programma zich de deadline op om binnen de 3 weken de kopie af te ronden. Dat vond ik wel een straffe uitdaging aangezien ik er meer dan een jaar over deed om een (groot) stuk van het schilderij na te tekenen en in te kleuren. Hoe zouden zij dat op 3 weken klaar krijgen? Daar was ik nu wel ’s benieuwd naar.

Ik ga het niet allemaal verklappen maar de aflevering is zeker een “must see”. Je ziet er niet alleen de – voor mij zeer herkenbare – frustratie van het detail maar er worden ook hier weer interessante technische details prijs gegeven. Daarnaast tonen ze een echte “tredmolen” waarvan er meerdere te zien zijn op het schilderij. En natuurlijk weerstaan ook hier de makers niet aan het tellen van figuurtjes. Ik telde ze niet, ik wist dat het er meer dan 1000 zouden zijn. Ik telde het aantal bootjes in de haven en kwam op 83 uit.

https://www.npostart.nl/het-geheim-van-de-meester/23-02-2021/AT_2156611

De Curieuze collectie: geselecteerd!

Ik heb het niet voor wedstrijden. In de regel verlopen kunstwedstrijden als volgt:

1. een oproep wordt in het wild rondgestrooid en per toeval zie je die ergens landen (ik weet niet hoe het zit in andere steden maar in Gent, als je niet in een academie, Nucleo of dergelijke groeperingen zit, ben je een outcast)
2. dan reageer je, brengt werk binnen voor de selectie
3. doodgaan van de stress
4. een paar dagen/weken later mag je het werk terug komen afhalen en ben je geselecteerd/afgewezen en meestal ook zonder uitleg

Ik begrijp dat het onmogelijk is alle werken te becommentariëren. Vooral – kunstenaars kennende – ze gaan dan graag uren in discussie over hoe fout de jury het wel heeft.

Bij De Curieuze Collectie loopt het een beetje anders. De jurering is publiek en direct. Alle aanwezige inschrijvers kunnen de werken van hun collega’s zien en horen de verdediging. Zo kan je voor jezelf al op zijn minst zien wat de anderen indienen, wat ze er bij vertellen en hoe de jury daarop reageert. De jury krijgt ineens ook een gezicht (net als de kunstenaar trouwens). Je ziet wie er rond de tafel zit. Mensen onder mekaar.

De keuzes blijven moeilijk en hard. En ik ben blij dat ik voor deze gerenommeerde wedstrijd geselecteerd werd als laureaat. Ik vind het ook mooi dat er bij het einde van de jurering (nogmaals) herhaald wordt dat een non-selectie geen afbreuk doet aan het werk. De wedstrijd heeft een thema, de samenhang van de aanstaande tentoonstelling is al even belangrijk.

De Toren(s) van Babel worden dus voor het eerst geëxposeerd in de kapel van Campo Sancto in Sint-Amandsberg op 3-4-5 mei 2019. Spannende (eerste) confrontatie met het publiek en meteen ook mijn eerste expo in deze kunstkapel.

Toren van Babel: epiloog

Allez, kom, toe dan…nog één keer over de toren 😉

Een jaar lang heb ik jullie in de ban van Brueghel (Breugel of Brüghel, whatever) gehouden. Het verhaal van de Toren van Babel is voorbij maar je kan je vanuit de gedachte waarvoor de toren staat afvragen hoe de toren er vandaag zou uitzien. En naast de toren, hoe het landschap er zou uitzien. Je kan de gedachten ombuigen naar hedendaagse thema’s als milieu, leefkwaliteit, grandeur, economie, Trumpisme,…

Ik maakte er mijn versie van doorspekt met Bruegheliaanse elementen in tijden van verval: de jagers (in de sneeuw), de (restanten van de) galgen, het verre landschap, de grootse toren, dreigende wolken,…Ik plaats de toren in een wereld die enkel nog draait om geld. De mens is er niet meer belangrijk, alleen het individu, de macht, het ego. Ook hier staat dat ego boven het verbindende karakter en trachten de verstotenen samen nog te overleven in de schaduw van de vernietiging en droogte. Het heeft iets van Mad Max en Waterworld. Zouden de makers ook geïnspireerd zijn door Brueghel?

Toren van Babel: in de wolken

In deze blog breng ik niet alleen het laatste nieuws van de vorderingen maar ik keer ook even terug naar het originele werk. Er zijn namelijk weer interessante dingen te ontdekken. En in tegenstelling tot eerdere zaken waarvan ik vind dat ze veel beter te zien zijn in een zwart-witte versie is deze enkel in kleur te zien.

Wat situeren ons ergens op de 5e en de 6e vloer en komen daarmee voor zeker in de “rode baksteenzone” terecht.

Wat valt op wanneer we verder over de 5e vloer en de 6e vloer lopen van de linkse kant van de toren? Laten we eerst ’s de tekening verkennen. Op dit niveau niets nieuws wat we niet eerder hebben gezien. Kranen doen hun werk, lasten worden getild, minimensjes nemen plaats in het decor (al zijn het er merkelijk minder dan onder de 5e vloer). Toch moet u ’s kijken naar de meest linkse kraan op de 2e tekening. Daar is iets mis mee. Er zit een soort half wiel, een glijbaan,…zoiets aan. Rechts van die kraan 2 mensen. Maar wat hangt er boven die mensen hun hoofd? Dat leek mij eerst een man op een ladder maar daarvoor klopt de verhouding lang niet meer. Die mens zou wel 4 meter groot moeten zijn.

Slordigheidje? Een dipje in de aandacht? Maybe. Maar dan moest wel dit hele deel er aan geloven. Laten we overstappen naar de kleurenversie. Ik laat u eerst zelf ontdekken hoe het afloopt met die rare halve kraan en de reus op de ladder. Maar dan moet u eens doorklikken naar het detail van de 5e vloer. Blauwe vlekken over de gevel! Slordig van Bruegel of was het een restauratie? En dat is niet de enige slordigheid in deze scene. Bij de volgende (op de 6e vloer) lijken de bakstenen wel te zweven voor de vensteropeningen. Ik kan even niet meer volgen. Hoe kan een mens zoveel details schilderen, met zulke ingestudeerde precisie, om dan in bulk vliegende bakstenen te schilderen? Pieter, maat, ge gaat u moeten herpakken zenne!

 

Toren van Babel: 5e vloer

Ik had even zin in wat anders. Dus speelde ik wat met de camera. Een beetje surrealisme. Ik ben er de laatste maanden toch helemaal in verzeild, dus waarom niet een beetje psychedelisch surrealisme in de toren? Op naar de 5 vloerblok of het 10e verdiep. De schuine foto heeft ook wel iets speciaals zou ik zo zeggen. Get high! (of was u dat nog een beetje na het kerstmenu?)

 

Toren van Babel: kraanwerk

De toren is een rijkdom aan bouwkranen. Ze hebben meerdere functies. Natuurlijk dienen ze in eerste instantie de bouwwerf. Ze brengen materiaal aan en af en dit over de verschillende verdiepen. Zoals reeds eerder aangegeven is dat zeer goed te herkennen in de rode streep en de witte streep over de gevel. Bakstenen en pleister worden trapsgewijs naar boven gebracht. Me verschillende types hijstechnieken. Op het onderstaande detail zie je er 3 (vlnr): hijskranen op wielen, een grote vaste hijskraan in een houten constructie en dan nog de kleinere vaste katrollen gemonteerd op een beperkt aantal palen. Goed voor kleine lasten.

Bruegel heeft de moeite genomen om al die kranen van dichtbij te bestuderen. De kranen op wielen zal hij wel in elke haven gevonden hebben. Ze waren gemakkelijk te verrollen om boten te lossen. We vinden ze ook nog terug op historische sites. Wie in Gent woont is wel bekend met de “Kraankinderen” die in de wielen liepen om ze te doen draaien.

Van de vaste kranen heb ik geen beelden kunnen vinden. Wat er het dichtste bij ligt is wat je hieronder ziet. Al is dit niet dezelfde constructie. Merkwaardig genoeg kiest Bruegel er voor om kranen met stevige katrollen te schilderen terwijl – volgens mij – een vaste constructie met een groot wiel veel meer last kan tillen.

Maar…heb je ook goed gekeken naar wat er in het detail wordt getild? Het is geen grote ton zoals die gebruikt werd om het pleistermateriaal naar boven te brengen. Het is een soort palet. Een grote piramide achtige stapeling van bakstenen op een plank. Het geheel wordt – volgens mij – omgeven door een doek om te beletten dat stenen naar beneden donderen terwijl ze worden getild. Dit maakt het meteen de eerste big bag uit de bouwgeschiedenis 😉

Toren van Babel: reclame

De torenrij aan de linkse kant van de gevel is klaar. Enfin toch voor wat verdiepingen 1 en 2 betreft. Op de 2e verdieping staan trouwens 2 torens erg dicht bij mekaar. Door de gevel zie je zo de trap “in” de toren.

Weet je wat ik grappig vind? De achterste toren op de 2e verdieping heeft bovenaan een constructie. Het deed me spontaan denken aan de Cola-reclame die ik me herinner uit mijn jeugd. Het grote bord stond op het De Brouckèreplein te Brussel. Het bord is vandaag vervangen door een LED-scherm. Mist een beetje charme… Maar wie weet stond er op de Toren van Babel wel reclame voor Bruegelbier? 🙂

Nog net voor ze het hoekje omdraaien moeten de wandelaars, zowel op het gelijkvloers als op het verdiep door een boog. Beneden is de boog geflankeerd door een huis en een boerderij (links). Ze zijn nu de eerste aanzetten om de kijker te sturen naar het ontdekken van de achtergrond. Al vind ik dat, nu het in mijn tekening nog niet is uitgewerkt, extra diepte te geven aan het werk en de toren nog meer op de voorgrond te brengen. Je kan immers niet focussen op de voorgevel van de toren en tegelijk de achtergrond zo scherp zien als het in het schilderij wordt voorgesteld.

Om toch nog extra diepte in het schilderij te steken, schildert Bruegel dikwijls in “laagjes”. Zoals een toneeldecor bestaan zijn schilderijen uit een voorgrond, een centrale scene en een achtergrondscene. We herkennen dit hier, op de andere versie van de toren, op de val van Icarus,… Op de voorgrond breng ik de eerste schetsen van 2 steenkappers aan. Ze stralen kracht en devotie uit. Alsof ze onuitputtelijk kunnen blijven hakken. De toewijding wordt nog benadrukt door de stapel stenen die rechts van hen ligt (is nu geschetst, wordt later wel duidelijker).

 

Toren van Babel: appartement te koop

Regelmatig zie je mensen over het muurtje kijken naar de activiteiten die zich beneden afspelen. Aangezien het niet regent doen ze dat in open lucht of onder het dak van een kraan. Ik verras u allicht niet meer door deze open deur in te stampen: in dit vakje is er alweer iets unieks te zien. De constructie aan de rand van de rondgang op de tweede verdieping is niet van hout – zoals dat gebruikelijk was in die tijd – maar wel in steen. Een hoog stenen huis(?) met een rare inplanting van de vensters. Het is alsof er een verdiep ontbreekt of er een soort “donker verdiep” is gemaakt. En dan de merkwaardige aanbouw op de rechter zijvleugel. Kan het zijn dat er nog aan gewerkt wordt? Is het een tijdelijke werkplaats (zie vorige blog) of is het toch een vaste constructie die een rechtstreekse toegang in de toren voorziet. Een beetje zoals de Corridoio Vasariano in Firenze? In Firenze zie je nog regelmatig gelijkaardige gevelaanhangsels en die zijn doorgaans uit dezelfde bouwperiode dan deze Bruegel (1565).

Misschien was dat huis wel het toeristisch informatiebureau..stel je voor…Of de vastgoedmakelaar 🙂

Toren van Babel: het goede handje

Ik heb er een lap op gegeven: de 3e verdieping staat er volledig op en er is verder gewerkt aan de 2e verdieping. In zwart-wit ga ik meer en meer op in het beeld. Het fijne potlood (2tiende millimeter dik) laat me toe heel precies te gaan werken. Zalig.

Meer en meer wordt de “baan” van de pleisterwerf duidelijk en komt ook het linkse einde van de gevel in beeld. Als referentie – omdat ik op den duur wel eens de richting zou kunnen verliezen – (her)teken ik ook wat zaken op het gelijkvloers of in de tuin.

Links zie je de eerste aanzet van een kolom aan torentjes. Behalve onderaan de grote haven (rechts onderaan) komt dit niet voor in de gevel. Het is een beetje een merkwaardige inplanting van de torenreeks. Toren worden normaal gezien gebouwd om gebouwen, terreinen te beschermen. Als er dus gevaar dreigt, komt dat niet van over zee of van over de rivier (achtergrond links) maar wel vanuit de linkerhoek vooraan. Voelt u zich nog veilig wanneer u naar de toren kijkt? Weet dat het kwaad van linksachter u komt! Het is daarom niet te verwonderen dat uw rechterhand uw “goed handje” is…

Toren van Babel: de plakker

Ik blijf gefascineerd door de hijskranen maar daarover later meer. Dit beeld vraagt even andere aandacht. Want dit plaatje toont iets wat ik tot nu nog niet eerder ben tegen gekomen: man aan het werk. Misschien denk je nu wel dat er wel al eerder werkende mensen in beeld zijn gekomen en dat is waar. Maar dat waren meestal boeren, sjouwers, handelaars,…De meeste mensen op het beeld zijn nog steeds gewone passanten. Ze lopen ergens in beeld maar in wezen doen ze niets.

In deze blog neem ik u mee naar dit geel gemarkeerde vakje…

In zwart-wit is het allemaal een beetje duidelijker. Hier zien we een man die met een zak op zijn rug een ladder op kruipt. Hij gaat naar een werkplaats toe. De werkplaats is tegen de muur gemonteerd. Gelet op de inplanting van de werkplaats moet het wel om een plakker gaan. De witte streep over de hele gevel van de toren duidt op pleisterwerk dat wordt “gemorst”. Wat meteen het bij deze eeuwenoude bewijs levert dat plakkers de “vuilaards” zijn van de werf. Al blijft er achteraf wel een mooie witte laag op onze muren plakken. Ik vermoed daarom dat deze man dus een stukadoor of “plakker” moet geweest zijn.

De scene in het aanpalende vak, met eveneens een constructie tegen de muur, is me niet duidelijk. Aan de kleuren te zien is ze gerelateerd aan de plakkers maar wat er precies wordt gedaan blijft onduidelijk. Er staan een paar hijstonnen maar de vloer is veel te netjes om opslagplaats te zijn.

 

Toren van Babel: einde van de zomerstop

Ervaring telt, zeker in het maken van kunst. Je mag geweldige ideeën hebben, als je ze niet kan realiseren blijf je er mee zitten. In tegenstelling tot hoe ik het tot nu toe aanpakte dacht ik er aan om de toren verder eerst tot in detail af te tekenen om hem daarna te gaan inkleuren.

Vooral omdat het tekenen het meest concentratie vraagt, moet het ook vooruit gaan. Tot nu maakte ik mijn tekening onmiddellijk in kleurpotlood (zie eerdere blogs). Dat vraagt om de zoveel lijntjes het aanscherpen van de punt. Maar kleurpotloden zijn niet echt gemaakt om erg fijn gescherpt te worden. Daarom kocht ik mij een teken-vul-potlood aan van 0.2mm. Het fijnste dat er is. En dat volstaat om de tekening met gemak en detail verder te zetten.

Bij het tekenen (zonder kleur bedoel ik) kan je de taferelen in de toren veel beter zien. Door de kleur, en zeker de donkere kleuren, gaan vele figuurtjes verloren. Voor deze blog koos ik er een tafereel op het 3e platform. Daar staat een van de vele hijskranen. Achter de constructie zie je er nog eentje. Een soort werfkeet die tegen de muur is aangebracht. Een man klimt er op een ladder naartoe met een zak cement of pleisterwerk op zijn rug. Rechts van hem, op dezelfde hoogte zie je een kuip met pleisterwerk naar boven getrokken worden. In het huis met de hijskranen zijn 5 mannen bezig met materiaal naar boven te trekken. De scene is al bij al 3x5cm groot. Je zou er haast over kijken 🙂

Ik vind de tekening op zichzelf mooi genoeg dat ik begin te twijfelen of verder inkleuren nog wel een goede gedachte is.

De hijskraan met 2 draaimolens

De vierde verdieping is bijna klaar. Op een paar vensters na die nu eerst wit/grijs zijn (door het witte stof van de stenen) en daarna baksteenrood worden zijn we klaar met de 4e verdieping. “Klaar” is een groot woord want door de wrijvingen is het deel tot aan de kervensters een beetje flou geworden en moet ik daar de contouren voor de 4e keer hertekenen. Maar die stap – die ik zelf het “schminken” van de tekening noem – komt pas op het einde. Eerlijk gezegd vind ik de niet ingekleurde tekening van het gelijkvloers best interessant omdat je er zo goed alle details kan in zien. Veel detailwerk gaat verloren door het inkleuren.

Wat is er nu bijzonder aan deze laatste stapjes? Wel de hijskraan aan het einde is een flink stuk. Ze dient om zware blokken naar boven te trekken. Dat het niet zomaar een bouwkraan is zie ik aan de 2 raderen onder het dak van de hijskraan. Ze zijn een man groot en vermoedelijk liepen er dus ook mannen of kinderen in om het hijsmechanisme te laten draaien. Later daarover meer.

We zijn samen onderweg

Het is al een tijdje geleden dat ik nog iets schreef over de fameuze toren. Niet dat ik het project in de diepvriezer heb gestopt, hooguit in de koelkast. Enfin, voor de Nederlanders; in Vlaanderen is een koelkast een kast waar je (letterlijk) zaken koel houdt zonder in te vriezen. Maar er wordt zeker nog aan gewerkt. Toch vragen de details zoveel tijd en concentratie dat ik niet meer tot andere tekeningen zou kunnen komen. En dat is niet zo goed voor mijn psyché. Als ideeën er niet uit kunnen, dan is dat als een wasmachine die van bij het begin van het programma aan zwiersnelheid draait. Die geraakt oververhit.

De toren dus….In de vorige blog had ik het al over een processie op weg naar de kerk. Althans, de kerkachtige “blok” bijna in de center van het schilderij. Maar dat de processie dwars door het midden loopt kan geen toeval zijn. Met fel gekleurde vaandels en een soort tent (voor een relikwie?) marcheert een grote colonne mensen door het decor. Er zijn nu 2 “kotten” bij en ze zijn nog bezig. Mensen kijken vanuit de bovenste ramen naar  het gebeuren. Wordt vervolgd in het komende prentje 🙂

Toren: 4 hoog in de wolken

Nog eens een Babel-blog. Na een paar tussentekeningen ben ik er weer aan begonnen. Dit detail situeert zich op de 4e vloer, ongeveer in het midden en heb ik meteen ook in kleur uitgewerkt. Daar ontdekte ik vandaag een kerk/kapel in de toren. Aan de ramen kan je zien dat het een gotische kerk is. Verticaal, in de hoogte gerichte ramen wijzen naar God. Maar die God staat dus al zeker niet op het bovenste schap. Er zijn verdiepingen die belangrijker zijn.

De vensteropeningen zijn dus ingevuld met glas in lood (bovenaan) en onderaan met een raamwerk met glas en deuren/poort. Op de vloer zie je de eerste mensen (links) verschijnen. Ze dragen 2 grote vaandels en worden gevolgd door nog wel 100 mensen. Een hele processie dus. Ik gebruik hier voor het eerst een fijne paintmarker om dekkend wit aan te brengen op de kappen(?) van de processiegangers. Het is niet echt te zien, ook niet op het originele werk, of het om bvb nonnen(kappen) gaat of om andere kledij. Het is wel duidelijk dat de mensen in de processie allemaal gelijkaardige kledij dragen.

Op het gelijkvloers van de 4e vloer zie je tussen de 2 ingangen het beeld van de vermoedelijke patroonheilige van deze kerk/kapel.

Wistjedatje…

En toen kwam dit plots in me op…Als zo’n persoon in de inkom ongeveer 3 a 4 mm hoog is…En de toren (natuurlijk niet af, want hij geraakt niet af) meet in dezelfde verhouding 52cm ofte 520mm…

Als ik daarop de regel van 3 toepas en de lengte van de persoon vastleg op ongeveer 170cm (gemiddeld gezien en rekening gehouden met de tijd van toen), dan (let op, nu wordt het technisch-wiskundig) is de toren in verhouding:

170cm = 1700 mm; die 1700mm is op schaal 4mm. Als de toren 52cm = 520mm meet; dan zou de toren in deze toestand (1700 /4) x 520 = 221.000mm. Gedeeld door 1000 (om te komen tot meter), 3 nullen schrappen, is dus 221meter. Neem ik aan dat een persoon 3mm ipv 4mm hoog is, dan is de toren 295meter. Of dat hoog is? Ik geef u een paar ideetjes:

Witte huis: 21m
Colosseum Rome: 48m
Notre-Dame Parijs: 69m
Stadhuis Brussel: 96m
Atomium: 102m
KBC toren Gent: 118m
Sint-Pieters basiliek: 137m
Piramide van Cheops: 139m
Zuidertoren Brussel: 150m (is trouwens het hoogste gebouw van België)
Time Square Tower (NY): 221m

Hebt ge’t begrepen? Dat is dus, in zijn tijd, ca 1568 een enorm groot gebouw. Ik geef maar mee dat de Eiffeltoren (1889) het eerste gebouw was hoger dan 300meter. We hebben er dus wat moeten op wachten om zulke hoge gebouwen gerealiseerd te zien. Vandaag gaan we al boven de 500meter hoogte (One World Trade Center NY).

 

 

het café is open

Soms is het een beetje gokken naar wat je te zien krijgt. Het zijn soms taferelen die we vandaag niet meer kennen. Het is voor mij dan erg verleidelijk om te gaan fantaseren wat het wel zou kunnen zijn (zie ook vorige blog rond de smidse). Bij het schetsen van deze strook van 6 bij 6 cm was het me niet zo duidelijk of de mannen op de eerste verdieping strobalen of tonnen aan het verzetten zijn. Maar aangezien we al een vissers en boeren hebben gehad moet er ook gedronken worden. Dus gok ik dat het een opslagplaats is voor tonnen. Ze ligt meteen ook boven de centrale (hoofd?)ingang van de toren. Als je een groot station of een winkelcentrum binnen stapt zie je toch regelmatig rond de ingang wel een drankgelegenheid.

Ik ben nog wat verder gegaan met tekenen (niet met inkleuren) en het is alweer een drukke scene met 52 personages! Nemen we de man rechts van de ton die dichtbij de borstwering ligt (de ton is maar half te zien). Dan schijnt die een beweging met de arm te maken naar een andere man alsof hij zegt “hé, waar moet deze ton naartoe?”. De andere wijst met de arm de richting aan waar de ton heen moet. In die richting zijn ook al 2 andere mannen een ton aan het verrollen. In de hoek van de steunbeer staat een andere man. Hij staat voorover gebogen met zijn handen rond zijn navel. Is hij het geld aan het tellen van de verkoop van zijn ton of is hij aan het wildplassen? Ook binnen in de toren is er bedrijvigheid maar de zichtbaarheid ervan wordt aan het daglicht onttrokken. Hmmm…zouden er nog andere redenen zijn om naar deze plek te komen?

In ieder geval staat boven de inkom de zoveelste hijskraan gemonteerd. Toch heeft deze een iets anders dan de andere kranen/stellingen. Onderaan zijn 3 schuine balken te zien. De balken hellen over de rand. Dienen ze om meer steun te geven aan de ton wanneer deze wordt opgetild en naar binnen gebracht? Aan de andere steunbeer liggen in ieder geval al een paar tonnen klaar voor verder transport.

 

Bruegel in detail

Dit detail wil ik jullie niet onthouden. Ik toon het origineel omdat ik vrees dat ik dit echt niet kan evenaren laat staan overtreffen.

De scene is ongeveer 4,5x2cm afgaande op mijn tekening. Ik ben dit stukje nu aan het schetsen maar het grijpt me zo aan dat ik gestopt ben met tekenen en dit moét neerschrijven. We staan – denk ik – voor een smidse. Er liggen balken (boomstammen? metalen liggers?) op de grond, links van de schuur staan planken tegen de muur en karren komen langs. Op het eerste zicht niets zo bijzonder. We zitten immers op een bouwwerf en in die tijd werd, voor dit soort constructies, veel meer gebruik gemaakt van hout van de metaal zoals dat vandaag wel het geval zou zijn. Het is er wel erg druk, ook toen was het druk in “den bouw”.

Bekijk deze pracht even en weet dat dit stukje dus amper zo groot is dan 3 postzegels. Ziet u het paard in het midden? Het trekt de longen uit zijn lijf. De poten staan helemaal schuin omdat het beest de kar vooruit moet krijgen. De man op de kar port het dier aan maar schijnt er niet over te denken van de kar te stappen. Uit de werkplaats stapt een man naar buiten. Eén voet staat al over de deurdorpel terwijl zijn ander been aangeeft dat hij duidelijk naar buiten komt. Ook in zijn kledij zien we kleurschakeringen die de beweging van de benen suggereert. In het andere deurgat staat ook nog iemand, het lijkt wel iemand met een mantel en kap aan. Door een ingenieus tilsysteem worden materialen door het dak naar boven gehesen. Op het dak zelf liggen (vermoed ik) gewichten opdat het niet zou opwaaien bij slecht weer of zijn het verluchtingskapjes, het kan ook. Op de grond voor de werkplaats nog een anker dat zoals bij die andere bouwkraan wordt gebruikt als tegengewicht.

Wat de rode vlekken binnen zijn (vuur? bezoekers?), is mij niet duidelijk maar de details gaan wel zo ver als dat de Y-vorm die het dank ondersteunt niet is vergeten.

Let ook even op de kar links onder. Die is zo goed als transparant. Kan er een verkleuring opgetreden zijn? Een beetje dieper in het schilderij staat een transparante schuur die doet denken aan een serre al lijkt me dat voor die tijd wel erg vooruitstrevend

Foodtrucks onder de toren

Ik heb jullie geduld wat op de proef gesteld. Eerst was er een week ziekte, dan waren het feestdagen en daarna moest ik nog die tekening van De Campagne voornemen. Het was ook voor mij er terug in komen. We waren gebleven bij de schaapjes die in grote getale over de weide beneden aan de toren lopen. Dat er, naast vissers, ook boeren op de vlakte te zien zijn is al evenmin verwonderlijk met zoveel volk op de werf. De boeren waren de foodtrucks van de tijd.

Ik had ook al eerder laten weten dat ik terug naar het “gelijkvloers” zou gaan om daar verder te werken en zodoende daarna weer op te klimmen. Vandaag tekende ik het vervolg van de akkers. Ondanks dat het op het eerste zicht een ordinaire vlakte lijkt die snel afgewerkt is, zitten er veel kleurschakeringen in. Deze geven diepte en reliëf aan het landschap. Ik ontdekte dat er naast de 2 runderen nog een derde staat, helemaal verscholen in de schaduw van de boom. In het midden staat ook nog een kapel (die ik nog moet uitwerken) en er zijn 2 vrouwen op het land aan het werken. Van de 2 personen die rechtsboven op het pad aan het wandelen zijn vermoed ik dat de linkse een non is. Het is niet goed te zien op het schilderij maar afgaande op de kledij vermoed ik van wel.

Dit kleine stukje is eigenlijk al een schilderij op zich. Je ziet hier 3 uur werk…Met een overzicht van de zone waar is aan gewerkt, de start, een tussenstop en het einde. De floue foto’s komen door het inzoomen, sorry daarvoor.

 

Schaapjes tellen

Omdat ik met de schaduwzijde tot aan de wolken ben gekomen, ben ik terug naar beneden gegaan om daar verder te werken aan het landschap. Het is eens een afwisseling van decor, dat wakkert de concentratie terug aan, maar het kan ook geen kwaad omdat de kleurpartij in de schaduw feitelijk helemaal getekend is. Ik hou er mij niet altijd aan maar het is wel het beste om kleurpartijen in een opeenvolgende fase uit te werken. Zo ben ik zeker dat ik hetzelfde kleurenpalet consequent blijf gebruiken. Voila, nu dat is gedaan, kan ik dus terug naar de grond. Daar zie ik een stier en wat schapen, schuren, mensen die een akker aan het bewerken zijn en een boerin die vanuit haar venster de schaapjes in het oog houdt. Er is ook een man die een stapel hooi in brand steekt. Waarom hij dat precies doet is me niet echt duidelijk.

Het is niet te zien op mijn foto’s maar op het detail van het schilderij dat ik toevoeg kan je’t goed zien. Rechts van de boerderij is een soort afgrond waar een aantal mannen aan het graven zijn (of hakken ze stenen?). Ook hier weer sublieme details op het schilderij waarbij je zelfs kan zien dat die mannen een mand of rugzak aan hebben waar ze wat ze de oogst kunnen in opbergen…